De tiny house-gemeenschap LiberTerra Geemsterambacht vierde recent haar 5 jarig bestaan met een open dag. Als het aan initiatiefneemster Mieke Elzenga had gelegen waren er al meerdere projecten gevolgd op het pilotdorp in Koedijk, maar de realiteit is zoals altijd weerbarstig. Met Klein Wonen Magzine kijkt de drijvende kracht achter LiberTerra terug op de eerste 5 jaar van de organisatie en de Noord-Hollandse wooncommunity.
In 5 jaar tijd is een kaal weiland door de bewoners van LiberTerra Geestmerambacht omgetoverd tot een lommerrijk ecologisch dorpje met 10 kleine en compacte woningen. Mensen met eenzelfde droom om een kleinere voetafdruk op de aarde te drukken en meer met elkaar te verbinden. Geen eenvoudige klus, weet Mieke Elzenga. De lustrumviering van het eerste LiberTerra-dorpje is voor haar dan ook geen vanzelfsprekendheid. ,,Het is een uitdaging om een gemeenschap te starten, maar een nog grotere uitdaging om te blijven bestaan. Veel gemeenschappen zijn binnen 5 jaar weer uiteen gevallen. In de werving van bewoners hebben we daarom goed gekeken of de waarden duurzaamheid, anderen inspireren en samenwerken echt bij de mensen past.’’
Lees verder onder de foto.
Leerproces
Tevreden ziet de voortrekster dat de gemeenschapszin in Geestmerambacht sterk is. ,,Al blijft het natuurlijk iets dat je voortdurend samen moet onderhouden. We eten regelmatig samen, organiseren bijeenkomsten, delen spullen en zorgen voor elkaar. Ook organiseren we jaarlijks een aantal communitydagen, zodat we elkaar beter leren kennen en ons op een ontspannen manier met elkaar verbinden. We hebben allemaal ons eigen huis gebouwd en samen ons Dijkhuis, waar we samenkomen en ook activiteiten voor de buurt en bedrijven organiseren’’, vertelt Mieke, die het ook een leerproces noemt. ,,We wonen heel bewust samen, dus dat vraagt soms ook veel geduld en open communicatie. Daarvoor gebruiken we verschillende methodes, zoals Geweldloze Communicatie, Deep Democracy, waarbij de stem van de minderheid expliciet wordt gehoord, en sociocratie voor de besluitvorming.’’
Tiny house-project
Als sociaal ondernemer komt Mieke in 2020 op het idee om boerenerven een nieuwe impuls te geven door er kleine woongemeenschappen te stichten onder de vlag van de door haar op te richten organisatie LiberTerra. ,,We hebben de naam tiny house–project gekregen, omdat dit tot de verbeelding spreekt, maar onze inzet is om boerenerven een nieuwe impuls te geven, door de combinatie van wonen, werken en leren. Daar passen kleine duurzame woningen bij en tot 50 vierkante meter heet dat dan een tiny house. In Geestemerambacht zijn overigens 5 van de 10 woningen tiny en 5 wat groter tot maximaal 67 vierkante meter. LiberTerra is ook ontstaan vanuit een gedeelde droom van duurzame ondernemers die duurzamer, kleinschaliger en meer in verbinding met elkaar en de natuur wilden wonen.’’
Lees verder onder de foto.
Inspireren rond duurzaamheid
Het programma Groen Kapitaal van de provincie Noord-Holland biedt Mieke een mooie start op een stuk grond in het Geesterambacht bij Koedijk. ,,Een unieke kans om de droom te realiseren. Zo is LiberTerra Geestmerambacht in 2020 van de grond gekomen als één van de eerste tijdelijke, legale tiny house-gemeenschappen in Nederland. Met als doel te inspireren rond duurzaamheid’’, vertelt de 64-jarige Gelderlandse, die na 5 jaar het samen ontwerpen van het terrein onder leiding van een architect als een van de hoogtepunten noemt. ,,Dat heeft ons tot een groep gemaakt. Dan komen er allemaal onderwerpen aan bod, zoals wat doen we samen, hoeveel ruimte willen we gemeenschappelijk gebruiken en wat bieden we de omgeving?. De tijd nemen is cruciaal om elkaar echt te horen en te begrijpen. Gemeenschapsvorming gaat niet vanzelf en vraagt aandacht. Niet alleen gericht op het nemen van besluiten, maar ook om samen plezier te hebben.’’
Lees verder onder de banner.
Focus op wat wel lukt
Ook kijkt Mieke met veel plezier terug op andere gezamenlijke uitdagingen. ,,Vanaf de zomer 2020 werden de eerste verplaatsbare huizen door de bewoners zelf gebouwd. De meesten hadden geen bouwervaring, dus dat was tevens een uitdaging! We inspireerden elkaar doordat een ieder informatie opzocht en dat met elkaar deelde. We hebben bewust ingezet op het sociale proces, met muziekavonden, samen eten en wandelen door het recreatieschap.”
,,Ook het samen planten van de struiken en kleine bomen was een feest. De bodem die we hier aantroffen was van harde klei. Door die verdichting hebben een aantal planten, die we bij de start hebben geplant, het niet overleefd. Inmiddels is de biodiversiteit hier enorm toegenomen. Dat heeft wel een paar jaar geduurd. Nu is het hier super groen en oogsten we veel appels, bessen en bramen’’, vertelt de op de Sociale Academie Maatschappelijk- en Cultureel Werk geschoolde Mieke, die ook de dorpsfeestjes koestert.,,Het vieren van gezamenlijke successen is belangrijk om vooral de focus te houden op wat wél lukt! Bijvoorbeeld als er weer een bouwfase was afgerond, het dijkhuis was opgeleverd of er een geslaagde open dag met veel bezoekers was.’’
Lees verder onder de foto.
Bewustzijn creëren
De open dagen, rondleidingen op afspraak, workshops, lezingen, podcasts en media-aandacht zijn belangrijke pijlers voor LiberTerra. ,,Hiermee creëren we bewustzijn. Er is natuurlijk nog een wereld te winnen. Zeker als het gaat om structurele verandering en onze bijdrage aan de transities die gaande zijn. We merken dat er veel interesse is in onze biobased gebouwde woningen met toegepaste duurzame technieken, onze inzet voor het verhogen van biodiversiteit en inzet op deeleconomie. Regelmatig krijgen we bezoekers. Van nieuwsgierige voorbijgangers tot scholen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en beleidsmakers. Overheden combineren bijvoorbeeld hun eigen beleidsdag met een rondleiding, waarbij wij aanvullend vertellen over het ontstaan en de principes van LiberTerra en de samenwerking met de overheid. Zo leren we van elkaar, door elkaar vragen te stellen over wat we willen verbeteren en ontwikkelen en welke uitdagingen we hebben!’’
Bureaucratische hobbels
Bewust zijn kweken bij overheden is volgens Mieke nog steeds hard nodig. Bureaucratische hobbels, vergunningentrajecten en de onvoorspelbaarheid van beleid en regelgeving noemt zij ook als de meest negatieve ervaring van 5 jaar LiberTerra Geestemerambacht. ,,Dat blijft uitdagend. Het vraagt veel flexibiliteit, tijd en energie. Regelgeving en beleid zijn vaak niet toegesneden op vernieuwende woonvormen. Daar moet je creatief mee omgaan. Je moet vooral blijven communiceren, intern én extern. We zijn dan ook heel dankbaar voor de samenwerking met de gemeente Langedijk, omdat de ambtenaren het vergunningproces in co-creatie met ons hebben gedaan. We hadden allebei hetzelfde belang: dat LiberTerra Geestmerambacht zou worden gerealiseerd. Dat voelde ik in onze communicatie. Heel fijn!’’
Lees verder onder de foto.
Verandering woonwetgeving
LiberTerra wil zich dan ook vooral inzetten om veranderingen in de woonwetgeving voor elkaar te krijgen. ,,Er is duidelijk een groeiende behoefte aan alternatieve, kleinschalige woonvormen. Je ziet steeds meer projecten ontstaan, maar vaak lopen ze vast op regelgeving of grondprijzen. Er is nog veel koudwatervrees bij gemeenten en andere partijen. Het vraagt om vertrouwen, openheid en durf om buiten bestaande kaders te denken. We hebben nieuw beleid nodig, dat vervolgens verwerkt wordt in wet- en regelgeving. We geloven erin dat co-creatie tussen burgers, overheid en ondernemers essentieel is voor duurzame verandering en dat is een weg van de lange adem. Toch is het hoopgevend dat het onderwerp inmiddels breed op de agenda staat. Van gemeenteraad tot landelijke politiek’’, aldus de LiberTerra-voorvrouw.
LiberTerra’s in woonwijken
Mieke pleit er onder meer voor om in het ontwerpen van woonwijken ook kleine woningen mee te nemen. ,,Jelle Beemsterboer, onze gedeputeerde van de provincie Noord-Holland, gaf aan dat het ontwikkelen van een woonwijk van 1.200 woningen net zoveel ambtelijke capaciteit vergt als een tiny house–project van 10 woningen. Dus is het van belang dat we in een woonwijkontwikkeling variatie aanbrengen. Als elke projectontwikkelaar van een nieuwe woonwijk een LiberTerra-dorpje opneemt in het wijkontwerp, kunnen we veel mensen inspireren rond duurzaam wonen en leven met meer verbinding met de natuur en elkaar. Dan kan het communitycentrum een buurthuisfunctie voor de hele wijk hebben, kunnen we een pluktuin of voedselbos aanleggen en dat samen met de wijkbewoners gebruiken en onderhouden. Voor mij is community het nieuwe goud van de wijk!’’
Lees verder onder de foto’s.
Blauwdruk
In 2020 spreekt Mieke de ambitie uit om met LiberTerra in 10 jaar tijd 50 communities te realiseren. Na 5 jaar is pilot Geestmerambacht nog steeds de enige. Het ontmoedigt Mieke geenszins. ,,Dat was inderdaad een ambitieuze doelstelling, maar we hebben wel vanuit LiberTerra veel initiatiefgroepen begeleid. Dat zijn geen LiberTerra’s geworden, maar ze hebben wel gebruik gemaakt van onze leerervaringen en expertise. Én….we hebben niet stilgezeten! Er zijn talloze gesprekken, groepsbijeenkomsten en conferenties geweest met gemeenten, ministeries en partners. Er zijn plannen uitgewerkt en we hebben een netwerk opgebouwd met betrekking tot integrale gebiedsontwikkeling. Dus ja, de groei gaat trager dan gehoopt, maar de fundamenten zijn gelegd. Met LiberTerra Geestemerambacht blijven we ons in elk geval inzetten voor biodiversiteit en verduurzamen. We hopen dat onze community uiteindelijk een blauwdruk wordt voor LiberTerra’s als onderdeel van meerdere woonwijken.’’